Grafen
Co to jest grafen?
Grafen to nic innego jak pojedyncza warstwa atomów węgla ułożonych w kształt przypominający plaster miodu. Od grafitu różni się tym, że składa się właśnie z tej jednej warstwy, dzięki czemu jest materiałem dwuwymiarowym. I to właśnie ta niepowtarzalna budowa grafenu i związane z nim właściwości czynią z niego tak niesamowity materiał!
Jakie właściwości ma grafen?
Grafen jest nie tylko jednym z najcieńszych materiałów na świecie, uznawany jest za najtwardszy dwuwymiarowy materiał – twardszy nawet od diamentu! Dodatkowo jest materiałem elastycznym, nieprzepuszczalnym dla gazów.
Jest on:
- niezwykle wytrzymały na rozciąganie (około 300 razy bardziej niż stal), przez co znajduje zastosowanie w materiałach kompozytowych (beton, asfalt, polimery)
- milion razy cieńszy od ludzkiego włosa
- bardzo dobrym przewodnikiem elektrycznym i cieplnym, a przy tym jest bardzo elastyczny, co czyni go kandydatem do produkcji szeroko pojętej elektroniki
- przezroczysty (blokuje jedynie 2,3% padającego światła) i dzięki temu może być wykorzystywany w ogniwach słonecznych lub w elastyczny ekranach
- antybakteryjny, dlatego też stanowi przedmiot wielu badań, które w przyszłości mogą wspomóc m.in. inżynierię tkankową
Różne rodzaje grafenu
Grafen jednowarstwowy lub grafen płatkowy – oba te pojęcia odnoszą się do grafenu jako materiału zbudowanego z atomów węgla, ale jako że istnieje wiele metod produkcji grafenu, to prowadzą one do powstania materiału w różnych formach i o różnych właściwościach.
Co to jest grafen płatkowy i jakie są jego właściwości
Grafen płatkowy zbudowany jest z pojedynczych warstw węgla o grubości mniejszej od średnicy łańcucha ludzkiego DNA.
Płatki grafenu mogą mieć różne kształty i rozmiary, przy tym są bardzo lekkie – dlatego mogą kojarzyć się z płatkami śniegu.
Pojedyncze płatki grafenu są przezroczyste, a ze względu na ich małe rozmiary (wielkość płatków grafenu jest mniejsza niż średnica ludzkiego włosa) nie można ich zaobserwować gołym okiem.
Grafen płatkowy może być również funkcjonalizowany różnymi grupami chemicznymi lub cząsteczkami. Taka funkcjonalizacja (przyłączanie innych materiałów do powierzchni grafenu) pozwala na projektowanie i wytwarzanie grafenu płatkowego o ściśle określonych i pożądanych właściwościach.
Z uwagi na swoje niewielkie rozmiary i unikalne właściwości grafen płatkowy może być łączony z różnymi materiałami, takimi jak metale, polimery, ceramika, tworząc nowoczesne funkcjonalne materiały kompozytowe.
Mnogość zastosowań grafenu płatkowego wynika z wysokiej klasy materiału o dużej czystości i jak najmniejszej ilości warstw.
Tlenek grafenu po wysuszeniu, już w formie proszku, ma kolor brunatny, natomiast jego zredukowany odpowiednik ma kolor czarny.
Co więcej, GO jest materiałem hydrofilowym i nie przewodzi elektryczności, natomiast RGO jest hydrofobowy i jest dobrym przewodnikiem ciepła i elektryczności.
Materiały te różnią się również, jeśli chodzi o zawartość grup tlenowych obecnych na powierzchni i krawędzi płatków. Jak wskazuje nazwa tych materiałów, tlenek grafenu zawiera dużo grup tlenowych, a RGO o wiele mniej – podczas redukcji grupy tlenowe są usuwane z powierzchni płatków tlenku grafenu.
Dobierając odpowiednio parametry procesu redukcji, można sterować liczbą grup tlenowych, a przez to składem chemicznym płatków grafenu i ich właściwościami. Znajduje to odzwierciedlenie w szerokim spektrum aplikacyjnym materiałów zawierających w swoim składzie grafen płatkowy.
Naszym celem jest zwiększenie dostępności grafenu na rynku lokalnym i światowym.
Do czego jest wykorzystywany grafen?
Zastosowania grafenu płatkowego dotyczą między innymi:
- baterii
- kompozytów o podwyższonych właściwościach mechanicznych
- rusztowań tkankowych w medycynie regeneracyjnej
- nośników leków do terapii antynowotworowych
- farb antykorozyjnych
Materiał w postaci zawiesiny lub proszku ma szerokie zastosowanie w inżynierii medycznej, magazynach energii elektrycznej lub jako dodatek do kompozytów.
Obecnie wiele firm zainteresowanych jest dodawaniem grafenu płatkowego do portfolio oferowanych przez siebie produktów i można znaleźć na rynku komercyjnie dostępne materiały z dodatkiem grafenu płatkowego.
Są to między innymi powerbanki, rakiety tenisowe, maseczki kosmetyczne, opony rowerowe, kaski, narty i inne wyposażenie sportowe. To tylko wybrane przykłady rozwiązań opartych o technologie grafenowe, których z roku na rok jest coraz więcej.
Jak wytwarza się grafen?
Najpopularniejsze i stosowane w naszym instytucie metody produkcji grafenu to metoda chemicznego osadzania z fazy gazowej (CVD) oraz metoda chemiczna.
W metodzie CVD powstaje grafen jednowarstwowy osadzony na konkretnym podłożu, na przykład na tlenku krzemu . Ma on właściwości najbardziej zbliżone do teoretycznego jednowarstwowego grafenu.
Metoda ta polega na osadzaniu z fazy gazowej pojedynczych atomów węgla na podłożu, które tworzą strukturę jednowarstwowego grafenu.
Tak wytworzony grafen znajduje zastosowanie głównie w elektronice.
W metodzie chemicznej powstaje grafen płatkowy, który ze względu na stopień utlenienia można podzielić na tlenek grafenu GO i zredukowany tlenek grafenu rGO. GO i rGO różnią się strukturą chemiczną, tj. materiały te nie są zbudowane wyłącznie z węgla i w ich składzie znajduje się również tlen oraz śladowe ilości innych pierwiastków.
Za sprawą takiej metody produkcji do struktury plastra miodu doczepiają się liczne tlenowe grupy funkcyjne. W wyniku działania wysokich temperatur bądź związków chemicznych nazywanych reduktorami z tlenku grafenu GO otrzymuje się zredukowany tlenek grafenu rGO, którego właściwości są zbliżone do teoretycznych właściwości grafenu opisanych w literaturze.
Metoda chemiczna polega na obróbce komercyjnie dostępnego grafitu w reaktorze przy pomocy odpowiednich odczynników chemicznych, tzw. utleniaczy, np. stężonego kwasu siarkowego, w wyniku czego powstaje tzw. tlenek grafitu.
Na drodze dalszych reakcji chemicznych zostają rozerwane wiązania pomiędzy warstwami grafitu i powstaje tlenek grafenu płatkowego GO, a po etapie redukcji – zredukowany tlenek grafenu płatkowego rGO.
Tak wytworzony materiał nie jest przytwierdzony do konkretnego materiału (w odróżnieniu od innych technik wytwarzania nie potrzebuje podłoża, z którym jest związany), a przybiera postać bardzo małych płatków grafenu, które mogą tworzyć zawiesinę w wodzie bądź innym rozpuszczalniku.
Dlaczego grafen nie jest używany na szeroką skalę? (Drogo)cenny materiał
Wydaje się, że tak fantastyczny materiał powinien opanować wiele dziedzin naszego codziennego życia, więc czemu tak się nie dzieje?
Jak zwykle, gdy nie wiadomo o co chodzi, to chodzi o pieniądze. A konkretniej o koszty produkcji grafenu wysokiej jakości. Niezależnie od metody – koszty wytwarzania są bardzo wysokie i wytwarzanie grafenu na dużą skalę jest ciągle pieśnią przyszłości. W Sieci Badawczej Łukasiewicz – Instytucie Mikroelektroniki i Fotoniki staramy się obniżyć koszty produkcji grafenu płatkowego, przy jednoczesnym zachowaniu wysokiej jakości materiału. Przy okazji ciągle badamy jego właściwości i zastosowania.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Przeczytaj o naszym grafenie:
Zainteresowany możliwościami, jakie daje grafen? Odezwij się do nas:
Dział Komercjalizacji i sprzedaży
tel. 22 548 77 17, 548 77 75
komercjalizacja@imif.lukasiewicz.gov.pl